De ander als spiegel van aandacht – mindfulness voorbij het ik
Soms ontstaat ware mindfulness niet in stilte, maar in de ogen van een ander. Je zit op je meditatiekussen. De adem stroomt rustig in en uit. Gedachten komen en gaan. En dan, ineens, een herinnering aan een blik. Een ontmoeting. Een moment waarop je geraakt werd – niet door jezelf, maar door de ander. Wat als mindfulness niet alleen gaat over innerlijke rust, maar ook over wat er gebeurt tussen mensen?
De blik van de ander – een ethische oproep
De Franse filosoof Emmanuel Levinas schreef: v“De ander dringt zich aan mij op, roept mijn verantwoordelijkheid wakker.” Het is een zin die je niet loslaat. Voor Levinas is de ontmoeting met de ander geen neutrale gebeurtenis. In de kwetsbaarheid van de ander — in het gezicht dat je aankijkt, in de stem die je raakt — ligt een moreel appel besloten. Je kunt je niet verstoppen. Niet terugvallen op techniek of theorie. De ander roept jou op, precies daar waar je aanwezig bent. In mindfulness trainen we ons om aanwezig te zijn in het moment, met open aandacht. Maar Levinas herinnert ons eraan dat echte aandacht ook relationeel is: het gaat niet alleen over jezelf, maar over hoe jij verschijnt voor de ander. Hoe je luistert. Hoe je kijkt. Hoe je verantwoordelijkheid neemt voor wat zich tussen jullie afspeelt.
Mindfulness als ethiek van betrokkenheid
In deze visie wordt mindfulness iets anders dan stressreductie of concentratietraining. Het wordt een levenshouding, geworteld in compassie en verbondenheid. Niet: hoe voel ík me? Maar: hoe ben ík er voor jou? Zodra we de ander niet meer zien als object van analyse — een ‘het’ — maar als een uniek ‘jij’, ontstaat er iets nieuws. Buber noemt dit de “Ik-jij-relatie”. Levinas noemt het: ethiek vóór alle kennis. De blik van de ander roept ons wakker uit de slaap van het ego. Mindfulness die dit beseft, wordt zachter. Menselijker. Ontwapenend. Het maakt ruimte voor twijfel, voor zorg, voor tederheid in het contact. Precies daar, zegt Levinas, begint verantwoordelijkheid. Niet als moreel gebod, maar als spontane, voelbare oproep.
In de praktijk: aanwezig zijn in de ontmoeting
In mindfulnessgroepen oefenen we vaak in het luisteren — met open aandacht, zonder oordeel. Deze oefening krijgt een extra dimensie als we beseffen dat de ander ook óns ziet. Dat onze aanwezigheid ertoe doet. Dat stilte niet leeg is, maar geladen.
Wanneer iemand zijn verhaal deelt. Wanneer je een hand vasthoudt. Wanneer je een blik opvangt die je raakt. Dat zijn de momenten waarop mindfulness en ethiek samenvallen.
Tot slot – de ander als toegangspoort tot betekenis
Mindfulness nodigt uit tot innerlijke stilte. Levinas nodigt uit tot relationele verantwoordelijkheid. Samen vormen ze een weg van aandacht: naar binnen én naar buiten. Naar adem én naar ontmoeting. Naar rust én naar betrokkenheid.
“De ander dringt zich aan mij op, roept mijn verantwoordelijkheid wakker.”
– Emmanuel Levinas
Misschien begint daar wel de diepste betekenis van mindfulness: niet in afzondering, maar in de nabijheid van de ander.
Bezoek voor meer informatie ook onze kennisbank.