De adem van Thich Nhat Hanh

Soms raken twee werelden elkaar onverwacht. De wereld van stilte, en die van verantwoordelijkheid. Aanwezig zijn lijkt dan geen individuele bezigheid meer, maar een gedeelde beweging. Een vorm van aandacht die niet alleen naar binnen keert, maar ook naar buiten kijkt. In deze blog ontmoeten twee grootmeesters elkaar: Thich Nhat Hanh en Emmanuel Levinas. Beiden leggen op hun eigen wijze de kern van aandacht bloot. Wat gebeurt er als mindfulness en ethiek elkaar kruisen? Thich Nhat Hanh – zenmonnik, vredesactivist, dichter – nodigt uit tot vertraging. Zijn werk ademt eenvoud: we keren terug naar de ademhaling, naar het lichaam, naar het moment. Aanwezig zijn, met alles wat er is. Hij zegt: “Als je echt aanwezig bent, zie je dat de ander lijdt. En dan kun je iets doen om dat lijden te verlichten.” Aandacht begint hier in de adem, maar eindigt niet bij jezelf.

De oproep van Levinas

Voor Emmanuel Levinas ligt de oorsprong van aandacht niet in introspectie, maar in de ander. “De ander dringt zich aan mij op, roept mijn verantwoordelijkheid wakker.” In zijn filosofie is de ander geen object, maar een morele oproep. Waar Thich Nhat Hanh uitnodigt tot compassie via adem en lichaam, legt Levinas de nadruk op ethische ontvankelijkheid. Aandacht wordt iets dat je niet kunt weigeren. Wat deze twee leraren verbindt, is dat ze aandacht nooit isoleren. Het is geen techniek voor zelfzorg alleen, maar een manier van leven. Thich Nhat Hanh zegt: ‘Wees als een boom die schaduw geeft, ook als niemand daar om vraagt.’ Levinas zou daaraan toevoegen: je bént verantwoordelijk, ook als je het niet kiest. Aandacht is dus geen keuze, maar een reactie op wat zich aandient.

Luisteren zonder voorwaarden

In mindfulnessgroepen zie je hoe deze visie tot leven komt. Tijdens het luisteren, in stiltewandelingen, in ademwerk. We oefenen in het aanwezig zijn – voor onszelf én voor elkaar. Zodra we stoppen met reageren vanuit gewoonte, ontstaat er ruimte. Geen oordeel, geen analyse, alleen ontmoeting. Zoals Buber zou zeggen: ‘Ik en Jij’. Aandacht maakt het mogelijk. Thich Nhat Hanh maakt aandacht licht en toegankelijk. Levinas maakt het scherp en onontkoombaar. Samen brengen ze een evenwicht tussen mildheid en moreel besef.

We zijn aanwezig. We ademen. En daarin ligt al een begin van zorg, van verantwoordelijkheid. Aandacht wordt zo een weg naar verbinding.

Aandacht als ethiek

Wanneer we aandacht beoefenen zoals Thich Nhat Hanh en Levinas het beschrijven, verandert er iets fundamenteels. We zijn niet alleen bezig met onszelf, maar met de wereld om ons heen.

Of, zoals Thich Nhat Hanh zegt: “Het mooiste dat je iemand kunt geven, is je echte aanwezigheid.” Misschien is dat de diepste betekenis van aandacht.

Bezoek voor meer informatie ook onze kennisbank.