De HPA-as in het menselijk lichaam

De HPA-as, officieel in het engels de Hypothalamic-Pituitary-Adrenal (HPA), wat overeenkomt in het nederlands met Hypothalamus-Hypofyse-Bijnier (HBB).  De Hypothalamus-Hypofyse-Bijnier as, speelt een cruciale rol in de fysiologie van het menselijk lichaam. Het is een complex systeem van interacties tussen de hypothalamus, de hypofyse en de bijnieren. Deze as is betrokken bij een breed scala aan lichaamsfuncties, zoals stressreacties, immuunregulatie en energiehuishouding. In dit artikel wordt de werking van de HPA-as en de betrokkenheid bij verschillende processen in het lichaam besproken.

De HPA-as: een overzicht

De HHB-as bestaat uit drie belangrijke componenten: de hypothalamus, de hypofyse en de bijnieren. De hypothalamus, een deel van de hersenen, stuurt signalen naar de hypofyse, een klier aan de basis van de hersenen. De hypofyse produceert en scheidt vervolgens hormonen af, zoals adrenocorticotroop hormoon (ACTH), dat de bijnieren stimuleert om cortisol te produceren en af te geven.

De rol van cortisol

Cortisol is een steroïde hormoon, heeft verschillende functies in het lichaam:

• Onderdrukking van het immuunsysteem
• Ontstekingsremmende werking
• Regulatie van de bloeddruk
• Modulatie van het centrale zenuwstelsel
• Regulatie van het metabolisme en de bloedsuikerspiegel

De stressreactie en de HHB-as

De HPA-as is nauw betrokken bij de stressreactie van het lichaam. Wanneer een stressor (zoals een bedreigende situatie) wordt waargenomen, wordt de hypothalamus geactiveerd en komt corticotropine-vrijmakend hormoon (CRH) vrij. CRH stimuleert vervolgens de hypofyse om ACTH af te scheiden, wat op zijn beurt de bijnieren aanzet tot de productie van cortisol. Dit verhoogde cortisolniveau helpt het lichaam om met de stressvolle situatie om te gaan, bijvoorbeeld door het verhogen van de bloedsuikerspiegel en het onderdrukken van het immuunsysteem.

De HHB-as en het immuunsysteem

Deze stress as speelt ook een rol bij de regulatie van het immuunsysteem. Cortisol, dat door de bijnieren wordt geproduceerd, heeft een immunosuppressieve werking, wat betekent dat het de immuunrespons van het lichaam vermindert. Dit kan nuttig zijn bij het beheersen van ontstekingsreacties en het voorkomen van auto-immuunziekten. Echter, een aanhoudend hoge cortisolproductie als gevolg van chronische stress kan het immuunsysteem verzwakken en het lichaam vatbaarder maken voor infecties en ziekten.

Verstoring van de HPA-as en gezondheidsproblemen

Een verstoring van de HPA-as en gezondheidsproblemen Een verstoorde HPA-as kan leiden tot verschillende gezondheidsproblemen. Enkele voorbeelden van aandoeningen die in verband worden gebracht met een ontregelde HPA-as zijn:

• Chronische stress: Langdurige blootstelling aan stress kan de HPA-as overbelasten, wat leidt tot een constant verhoogde cortisolspiegel. Dit kan negatieve gevolgen hebben voor zowel de fysieke als mentale gezondheid, zoals slapeloosheid, angst, depressie, gewichtstoename en hart- en vaatziekten.
• Bijnierinsufficiëntie: Wanneer de bijnieren onvoldoende cortisol produceren, kan dit leiden tot bijnierinsufficiëntie, ook bekend als de ziekte van Addison. Symptomen zijn onder meer vermoeidheid, spierzwakte, gewichtsverlies, lage bloeddruk en hyperpigmentatie van de huid.
• Syndroom van Cushing: Dit syndroom wordt gekenmerkt door een overmatige cortisolproductie. Het kan worden veroorzaakt door een tumor in de hypofyse of door langdurig gebruik van corticosteroïden medicatie. Symptomen zijn onder meer gewichtstoename, voornamelijk rond de romp en het gezicht, dunne huid, striae, spierzwakte en botverlies.

Behandeling van HPA-as gerelateerde aandoeningen

De behandeling van aandoeningen die verband houden met te hoog cortisol is afhankelijk van de specifieke aandoening en de ernst van de symptomen. Enkele algemene behandelingsopties zijn:

• Stressmanagement: Aangezien stress een belangrijke factor is bij de regulatie van de HPA-as, is het beheersen van stress cruciaal voor het behoud van een gezond evenwicht. Technieken zoals mindfulness, meditatie, yoga en lichaamsbeweging kunnen helpen bij het verminderen van stress en het verbeteren van de algehele gezondheid.
• Levensstijlveranderingen: Het aanpassen van voedingsgewoonten, het verbeteren van slaappatronen en het vermijden van overmatige blootstelling aan stressoren kunnen allemaal bijdragen aan een betere regulatie van de HPA-as en het verminderen van symptomen van HPA-as gerelateerde aandoeningen.

Samenvatting

De HHB-as speelt een cruciale rol in de regulatie van verschillende lichaamsprocessen, waaronder stressreacties, het immuunsysteem en de energiehuishouding. Een goede werking van de HPA-as is essentieel voor het behoud van een optimale gezondheid.

Boekentips

Albers, S. (2021). 50 More Ways to Soothe Yourself Without Food: Mindfulness Strategies to Cope with Stress and End Emotional Eating. New Harbinger Publications.

Bögels, S., & Restifo, K. (2021). Mindfulness en de kracht van het nu in relatie tot je kind: een praktische gids voor ouders en kinderen. Uitgeverij Ten Have.

Kabat-Zinn, J. (2021). Mindfulness voor beginners: je leven in aandacht. Uitgeverij Nieuwezijds.

Lehrhaupt, L., & Meibert, P. (2018). Stress verminderen: Mindfulness-based stress reduction (MBSR), het originele achtweekse programma. Kosmos Uitgevers.

Neff, K., & Germer, C. K. (2021). The Mindful Self-Compassion Workbook: A Proven Way to Accept Yourself, Build Inner Strength, and Thrive. Guilford Publications.

Verantwoording

Voor verdere informatie over dit overwerp verwijs ik graag naar de National Libary of Medicine/PubMed.

Wilco van Wakeren